کمی متناقض به نظر می‌رسه: قرص‌هایی که برای سردرد می‌خورید، ممکنه در واقع باعث تداوم اون‌ها باشن.

سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو (Medication-overuse headache) یه پدیده‌ی پزشکی کاملاً ثبت شده‌ست، اما خبر خوب اینه که اگه تشخیص داده بشه، اغلب قابل برگشته.

بیش از ۱۰ میلیون نفر توی بریتانیا به طور منظم سردرد دارن، که حدود یک مورد از هر ۲۵ مراجعه به پزشک عمومی رو شامل می‌شه. بیشتر سردردها بی‌ضرر هستن و نشانه‌ی یک مشکل جدی نیستن.

اگرچه خیلی از مردم نگرانن که ممکنه تومور مغزی داشته باشن، کمتر از ۱ درصد از کسانی که سردرد دارن واقعاً تومور دارن.

از اونجایی که علل احتمالی سردرد خیلی زیادن، پزشکان عمومی باید نقش کارآگاه رو بازی کنن. داشتن سابقه‌ی پزشکی دقیق و معاینه ضروریه، که گاهی اوقات ارجاع به متخصص رو به دنبال داره.

چالش اصلی توی تعیین اینه که آیا سردرد نشانه‌ی یک علت زمینه‌ای جدی هست یا خوش‌خیمه. با این حال، حتی سردردهای خوش‌خیم هم می‌تونن زندگی روزمره‌ی فرد رو به شدت تحت تأثیر قرار بدن و هنوز نیاز به مراقبت مناسب دارن.

درمان به نوع سردرد بستگی داره. به عنوان مثال، میگرن ممکنه با داروهای ضد تهوع یا بتا بلاکرها درمان بشه، در حالی که سردردهای مرتبط با اضطراب یا افسردگی ممکنه با حمایت سلامت روان بهبود پیدا کنن. تغییرات توی سبک زندگی، مثل تغییرات غذایی و ورزش، هم می‌تونه به مدیریت انواع سردردهای طولانی‌مدت کمک کنه.

با این حال، پزشکان اغلب یه نوع دیگه‌ای از سردرد مداوم رو می‌بینن که الگوی مشخصی داره. بیماران گزارش می‌دن که بعد از مصرف منظم مسکن‌ها برای سه ماه یا بیشتر، دچار سردردهای مکرر شدن که شروع شده یا بدتر شده.

این می‌تونه توی افراد مبتلا به میگرن، سردرد تنشی، یا سایر دردهای مثل کمردرد یا درد مفاصل اتفاق بیفته. بعضی‌ها ممکنه چندین نوع دارو مصرف کنن، اغلب هم با دفعات بیشتر و بیشتر، و توی یک چرخه‌ی ناامیدکننده گیر می‌کنن که در ابتدا منطقی به نظر نمی‌رسه.

تشخیص احتمالی، سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو هست. تصور می‌شه که این وضعیت حدود ۱ تا ۲ درصد از مردم رو تحت تأثیر قرار می‌ده و توی زنان سه تا چهار برابر شایع‌تره.

مقصر اغلب خود مسکن‌ها هستن. مواد افیونی مثل کدئین، که برای درمان دردهای متوسط ناشی از جراحات یا بعد از جراحی استفاده می‌شن، همراه با لیست طولانی‌ای از عوارض جانبی هستن، از جمله یبوست، خواب‌آلودگی، تهوع، توهم – و سردرد.

فقط داروهای افیونی قوی نیستن که می‌تونن باعث سردرد بشن. مسکن‌های رایج مثل پاراستامول و NSAIDها (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، مثل ایبوپروفن) هم می‌تونن نقش داشته باشن. بعضی از داروها حتی پاراستامول رو با یک ماده‌ی افیونی ترکیب می‌کنن، مثل کو-کودامول (co-codamol).

پاراستامول پروفایل عوارض جانبی ساده‌تری نسبت به داروهایی مثل کدئین داره. وقتی توی محدوده‌های روزانه‌ی توصیه شده مصرف بشه – که به سن و وزن بستگی داره – به طور کلی یک مسکن بی‌خطر و مؤثر هست. این موضوع به استفاده‌ی گسترده و دسترسی آسون به اون کمک کرده.

با این حال، مصرف بیشتر از دوز توصیه شده یا استفاده‌ی مکرر از اون می‌تونه خیلی خطرناک باشه. این می‌تونه منجر به عوارض جدی – و گاهی کشنده – مثل نارسایی کبد بشه.

حتی با وجود اینکه عوارض جانبی کمتر رایج هستن، مطالعات نشون دادن که استفاده‌ی منظم از خود پاراستامول هم می‌تونه توی بعضی افراد باعث سردرد مزمن بشه.

داروهای دیگه به غیر از مسکن‌ها هم می‌تونن مشکل‌ساز باشن. استفاده‌ی مکرر از تریپتان‌ها – داروهایی برای توقف حملات میگرن – هم می‌تونه منجر به سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو بشه.

اصطلاح “مصرف بیش از حد” ممکنه اینطور به نظر برسه که بیماران دارویی بیشتر از دوز روزانه‌ی توصیه شده مصرف می‌کنن، که این می‌تونه اتفاق بیفته و خطرات جدی خودش رو داره. با این حال، توی بسیاری از موارد سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو، بیماران نه از محدودیت‌های دوز فراتر می‌رن و نه دارو رو هر روز مصرف می‌کنن.

برای پاراستامول یا NSAIDها، سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو ممکنه در صورت مصرف ۱۵ روز یا بیشتر در ماه ایجاد بشه. برای مواد افیونی، سردرد می‌تونه با استفاده‌ی کمتر هم ظاهر بشه – گاهی اوقات فقط بعد از ده روز در ماه.

به همین دلیله که اگه نیاز دارید هر مسکنی، حتی اون‌هایی که بدون نسخه هستن، رو برای مدت طولانی استفاده کنید، مهمه که با پزشک صحبت کنید. همه دچار سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو نمی‌شن، و به نظر می‌رسه که خطر از فردی به فرد دیگه متفاوته، یعنی استعداد فردی نقش بزرگی بازی می‌کنه.

درمان

درمان این سردردها می‌تونه چالش‌برانگیز باشه. اغلب تشخیص اینکه داروی اون‌ها باعث ایجاد مشکل شده، برای خود بیماران سخته. رویکرد معمول شامل قطع تدریجی دارو تحت نظارت، و در نهایت توقف کامل اون هست.

این موضوع می‌تونه برای بیماران غیرقابل تصور باشه، به خصوص که انتظار دارن مسکن‌هایی مثل پاراستامول سردردشون رو تسکین بدن. بعضی‌ها نگرانن که با کم کردن مصرف، دردشون بدتر بشه. به همین دلیله که همکاری نزدیک با پزشک ضروریه – برای تأیید تشخیص، نظارت بر پیشرفت و برنامه‌ریزی مراحل بعدی درمان.

اگه توی ماه بیش از ۱۵ روز سردرد دارید، مهمه که به پزشک عمومی مراجعه کنید. صحبت کردن می‌تونه به شناسایی علل زمینه‌ای کمک کنه و این الگوهای علائم اغلب ناتوان‌کننده رو توضیح بده. داشتن یک دفترچه‌ی خاطرات سردرد – یادداشت علائم و جزئیات روزانه – هم می‌تونه به تشخیص کمک کنه.

اینکه چرا بعضی داروها، به خصوص مسکن‌ها، می‌تونن سردرد رو بدتر کنن، به طور کامل درک نشده. با این حال، مهمه که از این ارتباط که حالا کاملاً تثبیت شده آگاه باشیم و از مشاوره پزشکی کمک بگیریم.

فقط زمانی که بعضی از بیماران مصرف داروهای خاص رو به طور کامل قطع می‌کنن، حقیقت ناخوشایند رو کشف می‌کنن: که درد اون‌ها توسط همون داروهایی تأمین می‌شده که بهشون وابسته بودن.

لینک منبع